Torcs and divine Subjugation
A team of archeaologists has been excavating a burial site since 2013 near Saintes in Southern France. Between September and November 2014, they unearthed a necropolis with hundreds of Gallo-Roman graves. A couple of months ago, the archaeologists discovered skeletons showing evidence of shackling.
Almost all of the excavated burials yielded no grave goods expect for the grave of a young child in which vases dated to the second half of the 2nd century were deposited. This burial, also contained two coins, placed on the eyes of the child. The funerary practice for this grave is very different from those observed from the other burials identified at this site.
Skeleton with shackles from France (2nd century)
Even more interesting is that four adults had shackles on their right ankle, while the fourth also had a collar around the neck. A child also had a more rudimentary riveted object around his left wrist.
Wearing a collar around the neck, like a iron, bronze or golden torc, is common in Europe. It is distributed in time and space starting from the bronze age. Finding show that the torcs were particularly common among the Celtic tribes, but it was also widely known among the Germanic tribes as the geographical spread of the findings suggests.
A Celtic coin hoard discovered in Jersey, announced in December 2014, has been astounding archaeologists with a series of gold treasure finds. The treasure contained two solid gold torcs – one gold-plated and one of an unknown alloy – along with a silver brooch and a crushed sheet gold tube. One end of a solid gold torc was uncovered. The torc has a massive decorative ‘terminal’, which is where it was probably locked closed around the owner’s neck. The terminal is formed from two solid gold wheels, each about 4cm across and 1cm wide. The find can be compared to various other finds throughout Europe.
Golden shackle found in Jersey.
One of the most famous statues wearing a collar around his neck, is the one of the dying Galatian. But is was not limited to Celtic tribes. It has been said for example that the tribe of the Chatti wore rings too.
The dying Galatian with torc.
The collar is not something a slave in the classical sense wore or designated the status of an economical slave. On the contrary, the golden torcs which have been found, suggest that the were worn by a more wealthier class. However, the collar is not only a nice piece of jewelry. The wearing of the torc reveals a more mythological background. On the cauldron of Gundestrup we see probably Cernunnos with a neckring and holding a neckring. It seems as he is showing the ring to the viewer. It seems that he wants to show us that the ring is a part of a (initiation) ritual in which the ring-bearer plays a central role.
Antlered figure on the Gundestrup Cauldron
And on the horn of Gallehus we see (mythical) individuals with a similar torc around the neck.
Figures on the Gallehus horn.
The custom to wear similar rings was also very well known in the Germanic world. In the Vǫlsungasaga we hear about how Sigmundr and Sinfjǫtli met two princes. They wore the golden rings because they were outcasts. Both of them had to wear the wolf-pelt in the woods. Klingenberg and Kaufmann proposed that the ring around the neck has the same meaning as the noose. It is a sign that the person who wears it, has been subjugated to the will of the gods – the chained person is a slave of the gods and lives in the woods only by the mercy of the gods.
The persons on the horn of Gallehus are mythical creatures, maybe subjugated men, maybe the gods themselves. The connection and submission to the gods is probably the reason why persons are buried with a torc around neck, hands and feet. Why the dying Galatian is exactly wearing the necklace, remains speculative. Maybe he had already been sentenced to death, maybe he was a member of the warrior-band, or he had subjected his life to the gods before falling in the hands of the Romans.
References
- Image Credits: Jersey Heritage (Jersey hoard), Frédéric Méténier (necropolis France), Wikipedia Commons (Galatian). Other images are public domain.
- http://www.pasthorizonspr.com/index.php/archives/12/2014/shackled-individuals-found-in-gallo-roman-cemetery-in-southwest-france
- http://www.culture24.org.uk/history-and-heritage/archaeology/art508530-archaeologists-in-jersey-find-solid-gold-torc-hidden-in-celtic-coin-hoard
On the location of the Kudrun
The last month I’ve extensively been reading the Kudrun (Gudrunlied) over and over again. It’s an Middle High German epic, written probably in the early years of the 13th century. The song actually consists out of two major parts. The first part is about the wooing of Hilde by Hettel and the second part handles about the misfortune of their daughter Kudrun.
What excited me was that the story takes place in the delta of the Schelde. A map from the 14th century shows various places which belong to the Kudrun, like the Heidensee and Wulpen. On this island Hettel, Herwig and Siegfried fight against Hartmut, whose father Ludwig kills Hettel. One of the reasons that the Kudrun tickled my interest is the appearance of three heroes: Wate, Fruote and Horand. They are nobody else than Óðinn, Freyr and Hœnir.
The second map is from Mercator from the 17th century where the islands are better visible:
A document from Brugge, dating 1190, speaks of “Wulpingi, homines de Wulpia sive de Cassant”. Wulpa is related to the Wülpensand of the sage and reflects in the Oldnorse Frökasund where Freyki (the little Freyr) dies. Another document from 1167 talks about “Vulpa et Cadsant, tam de môrlant, quam de werplant”. Now Siegfried is called the one from “von Môrlant” (Moerkerke). It should be noted that in the southern part of Flanders there is even a region called “De Moeren”. Like the word says, it is a swampy area.
There are even more toponomical indicators that the main actions of the Kudrun takes place here and not in the high north, nor in northern Germany, although Denmark, Ireland, Normandy and the Rhein-area are also noteworthy places in the sage.
I would really recommend a read of the Kudrun in the original Middle High German to better grasp the atmosphere. Whomever speaks German or Dutch will have few problems to translate the text without constantly grabbing a dictionary.
Hessische Sagen – Frau Holle
Recently I’ve purchased a German manuscript probably written probably between 1910-1940. The manuscript contains hundreds of hand-written legends. The name of the writer is not very good legible, but I can make out his first name Rudolf. He collected explicitly all the “Sagen” for the generations after him. The book was unfortunately never published. I’ve made it one of my goals to start publishing his writings as we go. It is not my intention to clean or modernize the language. I focus on the transcription only.
The manuscript was written in Sütterlin which makes it not easy to decipher the manuscript. I couldn’t decipher one word though, which is marked by a red frame. Maybe you can help me out?
Frau Holle
Welchem Kinde im Hessenlande wäre nicht die Frau Holle bekannt? Und wer hätte im Winter, wenn die weißen Flocken vom Himmel hernieder rieseln, nicht schon ausgerufen: “Frau Holle schüttelt ihr Bett”.
Frau Holle durchzieht zwar alle deutschen Gaue, aber ihre Wohnung hat sie im Hessenlande, eine Wohnung, wie sie kein König schöner und prächtiger haben könnte. Und größte und schönste Berg des ganzen hessischen Berglandes, der herrliche Meißner, eine mächtige Berghöhe, von der man bei klarer Lüft bis zu dem Brocken und dem Inselsberge, der Wartburg und der hohen Rhön, dem Odenberge und dem Habichtswalde schauen kann, ist ihr eigen. Hier thront sie im untererirdischen Palaste , und von hier aus tritt sie ihre Umzuge durch die Lande an.
Der Gipfel des Meißner ist abgeglattet und bildet eine Ebene, die ungefähr eine Wegstunde lang und an manchen Stellen etwa halb so breit ist. Uralte Überlieferungen knüpfen sich an einzelne Orte dieser weiten Hochfläche, und kamen von altehrwürdigen Klang, wie der Schlachtrasen und die Runen-wiese, die Kitz-Kammer, und der Gottesborn, weisen zurück in die graue Vorzeit. Eine besondere Merkwürdigkeit der Hochfläche aber bildet eine kleiner, von hohem Gras und Schilf umrahmter See, eingebettet in die muldenartige Vertiefung einen Moorwiese. Das ist der Frauhollenteich, die Wohnung der Frau Holle.
The original:
Sturlaugssaga starfsama
The wooing of Gerðr by Freyr is covered by the Skírnismál. However, the motive in this myth is not very uncommon. The eddic myth is far from complete and some gaps needs to be filled. There is a saga which can shed some extra light on this bridal-myth.
In the Sturlaugssaga starfsama king Sturlaugr vowed on Julnight to find out the origin of the úrarhorn that he obtained after many adventures in Bjarmalandand and then gave to King Harald. Véfreyja, the old foster mother of his wife of Asa, advices him to pretend like he would marry Mjǫll, the daughter of the king Snær. She was the only one knowing the secret. Sturlaugr however, asks his blood-brother Frosti that he would travel to the kingdom of Snær in Finland. There he must convince Mjǫll to marry Sturlaugr. He gives him a rune staff (on. kefli) which Frosti need to throw in the lap of Mjǫll.
Frosti takes on the assignment and goes to the court of Snær. To veil his true identity, he calls himself Gestr. In the vicinity of the king’s hall is another homestead that is enclosed by a high wooden poles (on. skíðgarðr). Here lives the king’s daughter Mjǫll. Frosti always dwells in the vicinity of this place to catch a glimpse of the king’s daughter, but all winter long he did not succeed. But on one day, the hall was opened. He enters and sees the princess sitting there on a chair and combing her hair with a golden comb. Never before had he seen such a beautiful woman. He throws the rune-staff in her lap which she attentively reads. Worried about the outcome, Frosti cannot sleep and eat. In the following night the princess comes to him and throws a gold ring on him. Frosti went outside to meet Mjǫll. She asks him if it is true what the rune staff said what he affirms. She is willing to be the wife of Sturlaugr. Mjǫll flees the court of her father together with Frosti. She has a magic girdle which gives her the ability to move very fast. Frosti has to follow her and clinches on to her belt.
When they arrive in Sweden, Sturlaugr is satisfied but he is actually not really interested in marrying her. He tells Frosti to dress like him and sleep with her because both were very alike. During the wedding night Frosti should ask her for the secret of the úrarhorn. Sturlaugr would eavesdrop on their conversation. Frosti does what the kings tells him to do and sleeps with the bride. She is tricked into believing that she sleeps with Sturlaugr. Mjǫll confesses all her secret knowledge, and when Sturlaugr has heard enough, he left. Véfreyja insist that he burns the hall in which the two sleep. Both Frosti and Mjǫll die in the fire. Sturlaugr and Véfreyja feared the witchcraft of Mjǫll when she would find out that she has been deceived.
In this saga, the main characters are representations of gods like Freyr, Skaði/Gerðr, Skírnir and Freyja. I’ve published an more extensive article about this and other myths in the latest issue of Wende (Issue 15, 2014).
Surtr
De kosmogonische mythe vangt noodgedwongen aan met een initiële oer-toestand – de grote leegte of het absolute niets wat beschreven wordt met de uitdrukking ginnungagap. De Gylfaginning (4) citeert een licht gewijzigde strofe uit de Vǫluspá (3) :
|
Ár var alda, [LORENZ:Gylfaginning]101. |
De jaren waren oud, |
De vertaling van het woord ginnungagap is zeer omstreden. Vertaling variëren van “de weidse leegte”, “de afgrond van de verblinder [de reus]”, “de gapende leegte” tot de “met magische kracht gevulde ruimte”. Alle vertaling hebben gemeenzaam dat ze een lege oer-toestand beschrijven. Deze grote leegte kan echter deze toestand niet behouden. Een bepaalde kracht brengt verandering in deze oer-toestand hoewel deze kracht niet nader beschreven wordt. Deze initiële verandering zorgt ervoor dat de grote leegte gevuld wordt met de primaire werelden en het primaire wezen. Vǫluspá (3) vertelt ons, in tegenstelling tot het citaat in de Gylfaginning (4), dat Ýmir in deze tijd leefde waarover we straks meer zullen vertellen. Waar Ýmir vandaan komt wordt niet overgeleverd. Eenmaal de oer-reus geboren is, neemt de kosmogonische mythe haar loop. De ganse wereld wordt uit het lichaam van deze oer-reus geschapen.
De Gylfaginning (4) citeert de Vǫluspá (3) opzettelijk anders. De auteur vond het nodig om de verwijzing naar de oer-reus Ýmir te verwijderen en te vervangen door de algemene beschrijving “þat er ekki var”. De reden hiervoor is dat de Gylfaginning niet Ýmir maar Surtr als primair wezen kent. Gylfaginning (4) vertelt ons dat “fyrr var þat mǫrgum ǫldum en iǫrð var skǫpuð, er Niflheimr var gǫrr”, “toen was dat vele eeuwen voor de aarde werd geschapen, werd Niflheimr gemaakt”. Wie deze wereld schiep of wat er aanleiding toe gaf, vertelt de dichter ons niet. Deze wereld werd in de chronologie van de kosmogonie voorafgegaan door Muspellsheimr. “Fyrst var þó sá heimr í suðrhálfu, er Muspell heitir”, “Als eerste was toch deze wereld in de zuidelijke helft, die Muspell heet”. Deze wereld bestaat uit vuur en vlam. In tegenstelling tot Niflheimr heeft Muspellsheimr een echte, levende bewoner, namelijk de reus Surtr zoals de Gylfaginning (4) ons bericht. “sá er Surtr nefndr, er þar sitr á landzenda til landvarnar”, “diegene heet Surtr, die daar aan het landseinde zit als bewaker”. De naam Surtr betekent zoveel als donker of zwart. Wellicht verwijst zijn naam de absolute duisternis van het heelal waar de hemelse vuren branden.
Gylfaginning (4) vertelt ons dat Surtr “loganda sverð”, “een vlammend zwaard” bezit. Met dit zwaard zal Surtr tijdens de Ragnarǫkr tegen de goden en de wereld ten strijde trekken. “í enda veralldar mun hann fara ok heria ok sigra ǫll goðin ok brenna allan heim með eldi”, “bij het einde van de wereld zal hij komen en vechten en alle goden overwinnen en de hele wereld in vlammen doen opgaan”. Het vuur van Surtr vat de Gylfaginning samen als “Surtalogi”. De schrijver van de Gylfaginning vertelt dus ons dat het oerwezen onze wereld volledig zal vernielen en citeert de Vǫluspá (52):
|
Surtr ferr sunnan [LORENZ:Gylfaginning] 101. |
Surtr vaart uit het zuiden, |
De Gylfaginning (51) vertelt dat Surtr tijdens de Ragnarǫkr niet alleen de goden bekampt maar komt aanrijden met zijn zonen. “Í þessum gný klofnar himinninn, ok ríða þaðan Múspellz synir. Surtr ríðr fyrst ok fyrir honum ok eptir bæði eldr brennandi. Sverð hans er gott miǫk, af því skínn biartara en af sólu.”, “In dit tumult klooft de hemel, en vandaar rijden de zonen van Muspellr. Surtr rijdt voorop met voor en achter hem brandend vuur. Zijn zwaard is zeer machtig, van [dit zwaard] straalt heller dan de zon.”. Wie zijn zonen zijn noch wie de moeder zou zijn, wordt niet gezegd. De Vǫluspá (51) laat in tegenstelling tot Surtr uit het zuiden de mannen uit Muspellsheimr onder leiding van Loki echter met een schip over de zee uit het oosten komen.
|
Kióll ferr austan, [KUHN:Edda] Vǫlospá 51. |
Een schip vaart uit het oosten, |
Surtr en zijn strijders bekampen de goden op de vlakte die volgens de Gylfaginning (51) Vígríð heet. “Múspellz megir sœkia fram á þann vǫll, er Vígríðr heitir. … En Múspellz synir hafa einir sér fylking, ok er sú biǫrt miǫk”, “Muspells zonen komen op de plaats, die Vígríð heet… Maar Muspellrs zonen vormen een heel leger, en schijnen heel fel”.
Door de associatie van Surtr met de helse vuren en vlammen vat men vaak Surtr eenzijdig op als een vuur-demon. Maar er is echter nog een andere kant aan Surtr. In de Háleygjatal (2) spreekt Eyvindr Skáldaspillir over de mede die Óðinn uit “Surts ór sǫkkdǫlum”, “Surtrs diepe dalen” haalde. De onderaardse oorsprong van de mede en dus van Surtr bevestigt de naam van IJslands grootste grottensysteem Surtshellir, “de grotten van Surtr”. Het IJslands volksgeloof vertelt dat de grotten onder heel IJsland lopen. Het Landnámabók (xx) spreekt over þórvaldr holbarki die aan de ingang van de Surtshellir een drápa sprak ter ere van de reus. De betekenis van de naam Surtr, zwart, past goed bij een goed van de onderwereld. Als stamvader van de reuzen noemt men het ganse geslacht van de reuzen “Surts ætt”. Voortboerend op de mythe rond de mede kunnen we stellen dat Surtr waarschijnlijk identiek is aan Suttungr. De mede heet ook “Surts ættar sylr”, “de drank van het geslacht van Surtr”. De Fjǫlsvinnsmál (24, 26) brengt hem direct in verbinding met de in de onderwereld wonende Sinmara.
Surtr zaait niet alleen dood en vernieling maar hij zorgt er ook voor dat het andere oer-wezen Ýmir kan ontstaan. Gylfaginning (5) vertelt ons dat Ýmir ontstond “með krapti þess er til sendi hitann”, “met hulp van deze die de hitte zond”. Diegene die de hitte zond, kan niemand anders zijn dan Surtr of een ander alomvattend oerwezen. Surtr is een vernietigende en scheppende kracht.
Dit alles maakt van Surtr een complexe personage en zijn strijd tegen Freyr tijdens de Ragnarǫkr is zeker geen toeval. Zijn strijd tegen Freyr kadert in de dualistische strijd analoog aan Baldr – Hǫðr wat we ten gepaste tijde zullen bespreken. Freyr verloor zijn zelf-strijdend zwaard aan Skírnir. Op zijn beurt wordt Freyr door het vlammende zwaard van Surtr gedood.
De vraag blijft open waarom Surtr opzettelijk een grote rol werd toebedeeld in de Gylfaginning. De Vǫluspá kent Surtr enkel in zijn rol van de vernietiger van de wereld. De Skáldskaparmál (9) verwisselt Surtr en Suttungr en brengt zo Surtr in verband met de mythe rond de mede welke we later nog zullen uitdiepen.
[LORENZ:Gylfaginning] 108.
[STRÖM:Loki] 121.
Allfǫdr, de alomvattende god
Niet direct weergegeven maar indirect aangeduid in de Noorse mythologie is het concept dat de hele wereld, het ganse universum wordt vastgehouden door één alomvattend wezen. In de christelijke wereld benoemt men deze figuur God. In de Noorse literatuur vinden we talrijke referenties naar de naam Allfǫðr, de Alvader. De hamvraag is enerzijds of de Noorse literatuur en mythologie beïnvloed werd door het christendom. Het christendom nam vrij vroeg bezit van de Germaanse landen en menig vorser neemt aan dat de Edda door het christendom sterk beïnvloed werd. Anderzijds kan men zich terecht de vraag stellen of het concept van een alomvattende god, een leider van het universum, niet reeds bekend was bij de Germanen. Deze vraagstelling duikt in de literatuur bij mijn weten niet op daar de vraag natuurlijk met het huidige bronmateriaal moeilijk te beantwoorden is. Desalniettemin moeten we er ons van bewust zijn dat de Germaanse mythologie en cultuur zeer nauw verwant zijn met de Griekse mythologie. De Germaanse cultuur heeft de Griekse cultuur zeer sterk beïnvloed en tal van concepten in de Griekse laten wortelen.
Philo van Alexandrië werd rond *-20 geboren uit een Grieks-Joods huwelijk en was zeer vertrouwd met de Griekse filosofie. Philo maakte gebruik van allegorie om de Griekse met de joodse filosofie te doen samensmelten. Hij sprak in zijn werken over de figuur Hestos, de stilstaande. Deze persoon staat buiten en boven alle werelden. Hij is de hoogste figuur die niet met het universum meedraait maar boven het universum staat. Deze figuur is als enigste niet in beweging. Kan deze figuur verwant zijn met de Noorse Allfǫðr, de alomvattende vader?
Op een Mappamondo in Camposanto, Pisa, beeldde vermoedelijk de kunstenaar Pietro di Puccio d’Orvietto rond 1350 de ganse wereld uit als een schijf die door een god aan de buitenkant vastgehouden wordt. De aarde ligt in het centrum en draagt de drie werelddelen Europa, Azië en Afrika. In totaal omgeven 21, 3 maal 7, kringen de menselijke wereld. De drie elementen water, lucht en vuur omgeven de aarde. Dan komen de kringen van de planeten in wiens baan de maan en de zon als figuren verschijnen. Dan de hemel met de vaste sterren, een kring met de twaalf tekens van de dierenriem en talrijke sterren. Dan volgt de kristal-hemel, het empyreum, die het aardse hemelrijk van het goddelijke scheidt. Dan volgen negen kringen die de hiërarchie van de engelen representeert. De kunstenaar gaf zijn kunstwerk ook een gedicht mee waarin hij onder andere zegt dat “verhef de ogen voor de eigen wereld, zie hier wet en orde, het Alles samengevoegd in spaken, loof hem die alles samenhoudt” en verder roept hij de lezer op om “door te stijgen naar de engelen, de hoogste zaligheid”. Het is van belang om in te zien dat de daarbuiten staande god de wereld omgeeft als de grote schepper. Hij heeft alles in de hand en laat alles zo functioneren zoals het functioneren moet. Het is de beweging die de scheppende kracht is; alleen dat wat beweegt, kan scheppen en vernielen. De alomvattende god staat daar buiten als een kracht die er altijd is. Hij is echter onbeweeglijk en dus niet geschapen en niet scheppend – daarom werd de wereld ook door de engelen gemaakt en door god overgenomen volgens Irenaeus die Helene, nota bene de maan-godin, de engelen laat scheppen.
Mappamondo in Camposanto, Pisa uit 1350.
Het geloof aan een god die de wereld van buitenaf vasthield was wel bekend in Europa. Hildegard van Bingen leefde tussen 1098 en 1178 en had verscheidene visioenen. Eén ervan werd vastgelegd als miniatuur (See illustration). Bovenaan de afbeelding staat God. Zijn zoon staat vlak onder hem en bestaat uit vlammen en vuur die de menselijke wereld omgeven. Te midden van deze wereld staat de mens die alle invloeden van bovenaf moet ondergaan. De vurige buitenrand bestaat uit een dikkere, lichtere vuur-kring en een half zo dikke donkere kring. De mens is onderhevig aan de vier winden en het vuur die als lijnen het beeld doorkruisen en een geometrische figuur vormen. In het beeld werden de twaalf antieke windrichtingen aangebracht. Het oosten staat boven, het westen onder, noorden rechts en zuiden links. De oostenwind blaast uit de mond van een luipaard, de westenwind uit een wolfskop, de zuidenwind uit een leeuwenkop en de noordenwind uit een berenkop. De nevenwinden blazen in het oosten door twee hertenkoppen, in het westen uit twee kreeften en het noorden en zuiden door een lam en slang.
Miniatuur van een visioen van Hildegard van Bingen uit de zogenoemde Lucca-Codex van de “Liber divinorum operum” uit 1220.
Misschien komen we nu een stap dichter bij Gylfaginning (5) die ons vertelt dat Ýmir ontstond “með krapti þess er til sendi hitann”, “met hulp van deze die de hitte zond”. Is diegene die de hitte zond niet Surtr maar de alomvattende god of zijn vurige zoon zelf? De reus Ýmir, uit wiens lichaam de wereld ontstond, ontstaat door de rijp maar is een levenloos wezen zolang Surtr of de vurige kracht hem het leven niet schenkt. De overlevering in de Gylfaginning maakt Surtr tot het absolute primordiale wezen. Nu stelt zich natuurlijk de vraag of Surtr zelf tot de reuzen behoord aangezien alle reuzen van Ýmir afstammen. Wellicht kan men stellen dat beide oer-wezens als reuzen werden beschouwd.
Sæmundr 