Hessische Sagen – Frau Holle
Recently I’ve purchased a German manuscript probably written probably between 1910-1940. The manuscript contains hundreds of hand-written legends. The name of the writer is not very good legible, but I can make out his first name Rudolf. He collected explicitly all the “Sagen” for the generations after him. The book was unfortunately never published. I’ve made it one of my goals to start publishing his writings as we go. It is not my intention to clean or modernize the language. I focus on the transcription only.
The manuscript was written in Sütterlin which makes it not easy to decipher the manuscript. I couldn’t decipher one word though, which is marked by a red frame. Maybe you can help me out?
Frau Holle
Welchem Kinde im Hessenlande wäre nicht die Frau Holle bekannt? Und wer hätte im Winter, wenn die weißen Flocken vom Himmel hernieder rieseln, nicht schon ausgerufen: “Frau Holle schüttelt ihr Bett”.
Frau Holle durchzieht zwar alle deutschen Gaue, aber ihre Wohnung hat sie im Hessenlande, eine Wohnung, wie sie kein König schöner und prächtiger haben könnte. Und größte und schönste Berg des ganzen hessischen Berglandes, der herrliche Meißner, eine mächtige Berghöhe, von der man bei klarer Lüft bis zu dem Brocken und dem Inselsberge, der Wartburg und der hohen Rhön, dem Odenberge und dem Habichtswalde schauen kann, ist ihr eigen. Hier thront sie im untererirdischen Palaste , und von hier aus tritt sie ihre Umzuge durch die Lande an.
Der Gipfel des Meißner ist abgeglattet und bildet eine Ebene, die ungefähr eine Wegstunde lang und an manchen Stellen etwa halb so breit ist. Uralte Überlieferungen knüpfen sich an einzelne Orte dieser weiten Hochfläche, und kamen von altehrwürdigen Klang, wie der Schlachtrasen und die Runen-wiese, die Kitz-Kammer, und der Gottesborn, weisen zurück in die graue Vorzeit. Eine besondere Merkwürdigkeit der Hochfläche aber bildet eine kleiner, von hohem Gras und Schilf umrahmter See, eingebettet in die muldenartige Vertiefung einen Moorwiese. Das ist der Frauhollenteich, die Wohnung der Frau Holle.
The original:
Wende 15
The new issue (15) of the magazine Wende is out. Order it on the Werkgroep Hagal website when you master the Dutch language. Among other topics these are the cornerstones from this issue:
- “Freyr en Gerðr” by J. De Cooman
- “Werkgroep Hagal op het European Congress of Ethnic Religions Verslag” by E. Van Der Ven
- An interview with “Taaldacht” by A. Demoor
- “De liefdesmei” by W. Pyck
- …
As usual a pleasant and profound read.
Credits for the image go to JS.
Telegony and the Sacred King
Scientist of the University of South Wales proved that telegony (also known as impregnation theory), the theory stating that offspring can inherit the characteristics of a previous mate of the female parent, exists. This applies for fruit flies at least, The researchers compared the size the young by the size of the first male the mother mated with, rather than the second male that created the offspring. In other words, the first one to mate with the mother leaves some “genetic” mark which is passed on to all offspring, regardless of the other mating-partners.
The outcome of this research is very remarkable and has great implications. Although the theory of telegony has been discarded until now, it is not new. It was observed by cattle in the previous century, although not proven. The farmers knew that when a cow mate with an outstanding bull for this first time, she would give life to a very good offspring. When a mediocre bull mated with the cow for the first time, the offspring would inherit the mediocre characteristics of the bull too. Although not all characteristics were passed on, the number must have been big enough to be observed and enter in the knowledge of cattle breeding.
The idea of telegony applies to humans too, according to Aristotle. The characteristics of the one who deflowers the becoming mother will be passed on to the direct and indirect offspring too. The same happens in the mythology when gods like Zeus mate with mortal woman. Those woman give birth to a demi-god, but also her other offspring seems to inherit some heavenly characteristics.
I have been pondering on the idea whether the “ius primae noctis” finds its origin in the telegony. The “right of the first night” appears in the early antiquity. The first explicit evidence can be found in the Gilgamesh Epic from the old Babylonian period (about -1900). In this text, Gilgamesh, the tyrannical hero and ruler of Uruk, capital of Babylonia, is said to have enjoyed several privileges because of his outstanding position in the society of Uruk: “He cohabits with the betrothed bride – He first, The husband afterwards”. Classical writers mention the right of the first night in the same context, describing it as a privilege of rulers. It is explained as a good or bad custom according to the position of the ruler. We hear of other account from Libya and the island Kepahlonia. Valerius Maximus (20 AD) mentions a similar custom that arose during the revolt of the slaves of Volsinii: no free man could marry a virgin who had not previously been deflowered by a slave. This implies the inversion of the custom to breed out certain characteristics. In 1361 Edward, the Black Prince, heir to the throne of Edward III of England, resisted in marrying Joan, the Fair Maid of Kent, who had been previously married because the blood of their offspring would not be pure anymore. The offspring would still have characteristics of the first husband of Joan. It must be clear that the custom and the beliefs surrounding it, were not limited to a certain culture but was widely spread, although not always practiced.
The right of the first night was known during the Viking time. In the eighth century in the Annals of the monastery Clonmacnosie (Ireland), the Vikings are accused of demanding the right of the first night from Christian brides: “the cheefe Gouvernour of them should have the bestowinge of any woman in the k’dom the first night after her marriage, so before her own husband should have carnal knowledge of her, to whom he pleased or keep her … (Indecipherable. Part of page-end frayed) to himself by night, to satisfy his lust”. The Irish heroes of these epics are said to have enjoyed the privilege of the first night with the brides of their inferiors.
If this custom was really widely spread in the northern lands, is unknown, but the custom survived in the middle ages. A text from 15th Century Switzerland references the Lord of Maur demanding the right to take either the virginity of a bride or a fee, to be paid on the behalf of the betrothed.
In this sense J. Wettlaufer states:
The Germanic “mundium” payment of the free bridegroom to his bride or her family implied the right to take possession of the bride by means of taking her home and having the first sexual intercourse with her. If an unfree man in the early Middle Ages wanted to marry a free woman, he not only had to ask his lord’s permission; it was also the lord who paid the mundium for the servant’s bride as a loan. The unfree man was not legally entitled to act independently from his lord, and by paying the mundium, the lord acquired not only a new subject and wife for his servant but also (in a very formal sense) the right to take the woman home and to perform the “Beilager”, a symbolic custom representing the first sexual intercourse with the bride. The Germanic “Beilager” was an important part of the Germanic marriage ritual that was later integrated into the ecclesiastical ritual of marriage.
We learn that the ruler or the king had the privilege or the right to perform the act. In the Germanic culture, we know the concept of the sacred king. He stands under the protection of the gods (Óðinn) and represents the heavenly power on earth in all its aspects. The king embodies the supreme power, fertility and might. Moreover, he must be considered equal to the gods in a physical and psychological way. This function places him between gods and mortals making him the “better” human in every way.
Does this custom find its origin in the fact that the king, the representative of the gods, must leave his mark on the woman in order to spawn better offspring? The ruler or the king represents (or should represent) courage and fertility. And those are the characteristics which are considered as very important in the Germanic culture. When telegony is “proven” for fruit-flies and has been observed in cattle, it is not unlikely that it applies to humans too rendering this theory not so unrealistic.
Sources
- Wettlaufer, J., “The jus primae noctis as a male power display”, A review of historic sources with evolutionary interpretation.
- Baetke, W., Yngvi und die Ynglinger – eine quellenkritische Untersuchung über das nordische Sakralkönigtum. (1964)
A runic Inscription from Sigtuna
On a cattle bone from the 12th century, a rune-master carved encoded runes. The code is pretty straightforward. It consists out of a conglomerate of lines. A small space orders the lines in small groups. Every group starts with a line which is only half as long as the other lines. The encoding is similar to the encoding of the Rök-stones. The number of half lines at the beginning of a group designates the ætt. The sum of the longer lines gives us the position of the rune inside the ætt.
The decoding is unproblematic. We transcribe the runes as 3/6 1/6 2/5 1/4 3/6 which result in k y s / m k. It must be noted that the first ætt is actually Týs ætt and the third Freys.
Recently, Nordby translated the inscription as “kiss me”. This translation made it to the mainstream media, causing a small storm about the long-lost romantic nature of the “Vikings”. The inscription was placed in a bigger sociological framework. However, Nordby neglected, as fellow researchers, the findings of Klingenberg et al. Runes has also a mathematical meaning and a lot of inscriptions where mathematically encoded (gematria or isopsephy). This kind of encoding was very popular within the Greek writings and other writing-systems in the Middle East. It was German Klingenberg and before him the Swede Agrell who argued that also the runes and the runic inscriptions were ordered by mathematical rules.
This inscription too has also been ordered mathematically. The runes form two groups from 3 and 2 runes resulting in a total of 5 runes. This is the beginning of the Fibonacci sequence or the numbers of the section aureo: 2, 3, 5. The use of the sequence is found on the Horn of Gallehus, and on others artifacts from the Thorsberger Moor and the cauldron of Gundestrup. The sequence was well known in the Northern world.
There is even a more important aspect. The total numerical value of the runes is k6 + y16 + s11 + m15 + k6 = 54. This number is 2 times 27, the duration of the moon-month. This number has a protective meaning. The word laukaR has the same value 2 * 27 = 54, just as the magical expression alu like on the ring of Körlin. The writer expressed two times alu, probably hoping on a positive effect.
The on. kyss could not only mean physical “kissing”, but like the Dutch “liefkozen” means more like “to caress”, in a broader sense “to protect”. Maybe the writer didn’t want a physical kiss, but wanted the protection of the “good” gods or wanted the help of the gods to gain his love. This remains of course guessing, but is not unlikely.
The runic master had to improvise and orders the runes so that the inscription reflects a protective number. This technique has been seen in a lot of other inscription. The writer had to change the characters or leave out characters to align the inscription to the mathematical order. Even though this seems to be otherworldly for many, we find these trade-offs also in non-runic inscriptions. It is a shame that almost no researcher at all are investigating the gematric rules behind the runic inscriptions. Leaving this aspect out, reduces the inscription with its missing of sometimes false runes to a mere, faulty human to human communication. But just as in the Greek culture, the mathematical value of the inscriptions had a higher priority than the grammatical and phonological rules, resulting in apparently faulty inscriptions but with a correct value. And the same goes also for a lot of runic inscriptions.
The statement that the “codes were used in play and for learning runes, rather than to communicate” by Nordby is not really true. Of course, runic masters would have practiced, but mostly they wanted to communicate with two worlds: the human world and the worlds of the gods.
- Arntz, H., Handbuch der Runenkunde. (1944)
- Klingenberg, H., Runenschrift – Schriftdenken – Runeninschriften. (1973)
- Krause, W., Die Sprache der urnordischen Runeninschriften. (1971)
Sturlaugssaga starfsama
The wooing of Gerðr by Freyr is covered by the Skírnismál. However, the motive in this myth is not very uncommon. The eddic myth is far from complete and some gaps needs to be filled. There is a saga which can shed some extra light on this bridal-myth.
In the Sturlaugssaga starfsama king Sturlaugr vowed on Julnight to find out the origin of the úrarhorn that he obtained after many adventures in Bjarmalandand and then gave to King Harald. Véfreyja, the old foster mother of his wife of Asa, advices him to pretend like he would marry Mjǫll, the daughter of the king Snær. She was the only one knowing the secret. Sturlaugr however, asks his blood-brother Frosti that he would travel to the kingdom of Snær in Finland. There he must convince Mjǫll to marry Sturlaugr. He gives him a rune staff (on. kefli) which Frosti need to throw in the lap of Mjǫll.
Frosti takes on the assignment and goes to the court of Snær. To veil his true identity, he calls himself Gestr. In the vicinity of the king’s hall is another homestead that is enclosed by a high wooden poles (on. skíðgarðr). Here lives the king’s daughter Mjǫll. Frosti always dwells in the vicinity of this place to catch a glimpse of the king’s daughter, but all winter long he did not succeed. But on one day, the hall was opened. He enters and sees the princess sitting there on a chair and combing her hair with a golden comb. Never before had he seen such a beautiful woman. He throws the rune-staff in her lap which she attentively reads. Worried about the outcome, Frosti cannot sleep and eat. In the following night the princess comes to him and throws a gold ring on him. Frosti went outside to meet Mjǫll. She asks him if it is true what the rune staff said what he affirms. She is willing to be the wife of Sturlaugr. Mjǫll flees the court of her father together with Frosti. She has a magic girdle which gives her the ability to move very fast. Frosti has to follow her and clinches on to her belt.
When they arrive in Sweden, Sturlaugr is satisfied but he is actually not really interested in marrying her. He tells Frosti to dress like him and sleep with her because both were very alike. During the wedding night Frosti should ask her for the secret of the úrarhorn. Sturlaugr would eavesdrop on their conversation. Frosti does what the kings tells him to do and sleeps with the bride. She is tricked into believing that she sleeps with Sturlaugr. Mjǫll confesses all her secret knowledge, and when Sturlaugr has heard enough, he left. Véfreyja insist that he burns the hall in which the two sleep. Both Frosti and Mjǫll die in the fire. Sturlaugr and Véfreyja feared the witchcraft of Mjǫll when she would find out that she has been deceived.
In this saga, the main characters are representations of gods like Freyr, Skaði/Gerðr, Skírnir and Freyja. I’ve published an more extensive article about this and other myths in the latest issue of Wende (Issue 15, 2014).
Surtr
De kosmogonische mythe vangt noodgedwongen aan met een initiële oer-toestand – de grote leegte of het absolute niets wat beschreven wordt met de uitdrukking ginnungagap. De Gylfaginning (4) citeert een licht gewijzigde strofe uit de Vǫluspá (3) :
|
Ár var alda, [LORENZ:Gylfaginning]101. |
De jaren waren oud, |
De vertaling van het woord ginnungagap is zeer omstreden. Vertaling variëren van “de weidse leegte”, “de afgrond van de verblinder [de reus]”, “de gapende leegte” tot de “met magische kracht gevulde ruimte”. Alle vertaling hebben gemeenzaam dat ze een lege oer-toestand beschrijven. Deze grote leegte kan echter deze toestand niet behouden. Een bepaalde kracht brengt verandering in deze oer-toestand hoewel deze kracht niet nader beschreven wordt. Deze initiële verandering zorgt ervoor dat de grote leegte gevuld wordt met de primaire werelden en het primaire wezen. Vǫluspá (3) vertelt ons, in tegenstelling tot het citaat in de Gylfaginning (4), dat Ýmir in deze tijd leefde waarover we straks meer zullen vertellen. Waar Ýmir vandaan komt wordt niet overgeleverd. Eenmaal de oer-reus geboren is, neemt de kosmogonische mythe haar loop. De ganse wereld wordt uit het lichaam van deze oer-reus geschapen.
De Gylfaginning (4) citeert de Vǫluspá (3) opzettelijk anders. De auteur vond het nodig om de verwijzing naar de oer-reus Ýmir te verwijderen en te vervangen door de algemene beschrijving “þat er ekki var”. De reden hiervoor is dat de Gylfaginning niet Ýmir maar Surtr als primair wezen kent. Gylfaginning (4) vertelt ons dat “fyrr var þat mǫrgum ǫldum en iǫrð var skǫpuð, er Niflheimr var gǫrr”, “toen was dat vele eeuwen voor de aarde werd geschapen, werd Niflheimr gemaakt”. Wie deze wereld schiep of wat er aanleiding toe gaf, vertelt de dichter ons niet. Deze wereld werd in de chronologie van de kosmogonie voorafgegaan door Muspellsheimr. “Fyrst var þó sá heimr í suðrhálfu, er Muspell heitir”, “Als eerste was toch deze wereld in de zuidelijke helft, die Muspell heet”. Deze wereld bestaat uit vuur en vlam. In tegenstelling tot Niflheimr heeft Muspellsheimr een echte, levende bewoner, namelijk de reus Surtr zoals de Gylfaginning (4) ons bericht. “sá er Surtr nefndr, er þar sitr á landzenda til landvarnar”, “diegene heet Surtr, die daar aan het landseinde zit als bewaker”. De naam Surtr betekent zoveel als donker of zwart. Wellicht verwijst zijn naam de absolute duisternis van het heelal waar de hemelse vuren branden.
Gylfaginning (4) vertelt ons dat Surtr “loganda sverð”, “een vlammend zwaard” bezit. Met dit zwaard zal Surtr tijdens de Ragnarǫkr tegen de goden en de wereld ten strijde trekken. “í enda veralldar mun hann fara ok heria ok sigra ǫll goðin ok brenna allan heim með eldi”, “bij het einde van de wereld zal hij komen en vechten en alle goden overwinnen en de hele wereld in vlammen doen opgaan”. Het vuur van Surtr vat de Gylfaginning samen als “Surtalogi”. De schrijver van de Gylfaginning vertelt dus ons dat het oerwezen onze wereld volledig zal vernielen en citeert de Vǫluspá (52):
|
Surtr ferr sunnan [LORENZ:Gylfaginning] 101. |
Surtr vaart uit het zuiden, |
De Gylfaginning (51) vertelt dat Surtr tijdens de Ragnarǫkr niet alleen de goden bekampt maar komt aanrijden met zijn zonen. “Í þessum gný klofnar himinninn, ok ríða þaðan Múspellz synir. Surtr ríðr fyrst ok fyrir honum ok eptir bæði eldr brennandi. Sverð hans er gott miǫk, af því skínn biartara en af sólu.”, “In dit tumult klooft de hemel, en vandaar rijden de zonen van Muspellr. Surtr rijdt voorop met voor en achter hem brandend vuur. Zijn zwaard is zeer machtig, van [dit zwaard] straalt heller dan de zon.”. Wie zijn zonen zijn noch wie de moeder zou zijn, wordt niet gezegd. De Vǫluspá (51) laat in tegenstelling tot Surtr uit het zuiden de mannen uit Muspellsheimr onder leiding van Loki echter met een schip over de zee uit het oosten komen.
|
Kióll ferr austan, [KUHN:Edda] Vǫlospá 51. |
Een schip vaart uit het oosten, |
Surtr en zijn strijders bekampen de goden op de vlakte die volgens de Gylfaginning (51) Vígríð heet. “Múspellz megir sœkia fram á þann vǫll, er Vígríðr heitir. … En Múspellz synir hafa einir sér fylking, ok er sú biǫrt miǫk”, “Muspells zonen komen op de plaats, die Vígríð heet… Maar Muspellrs zonen vormen een heel leger, en schijnen heel fel”.
Door de associatie van Surtr met de helse vuren en vlammen vat men vaak Surtr eenzijdig op als een vuur-demon. Maar er is echter nog een andere kant aan Surtr. In de Háleygjatal (2) spreekt Eyvindr Skáldaspillir over de mede die Óðinn uit “Surts ór sǫkkdǫlum”, “Surtrs diepe dalen” haalde. De onderaardse oorsprong van de mede en dus van Surtr bevestigt de naam van IJslands grootste grottensysteem Surtshellir, “de grotten van Surtr”. Het IJslands volksgeloof vertelt dat de grotten onder heel IJsland lopen. Het Landnámabók (xx) spreekt over þórvaldr holbarki die aan de ingang van de Surtshellir een drápa sprak ter ere van de reus. De betekenis van de naam Surtr, zwart, past goed bij een goed van de onderwereld. Als stamvader van de reuzen noemt men het ganse geslacht van de reuzen “Surts ætt”. Voortboerend op de mythe rond de mede kunnen we stellen dat Surtr waarschijnlijk identiek is aan Suttungr. De mede heet ook “Surts ættar sylr”, “de drank van het geslacht van Surtr”. De Fjǫlsvinnsmál (24, 26) brengt hem direct in verbinding met de in de onderwereld wonende Sinmara.
Surtr zaait niet alleen dood en vernieling maar hij zorgt er ook voor dat het andere oer-wezen Ýmir kan ontstaan. Gylfaginning (5) vertelt ons dat Ýmir ontstond “með krapti þess er til sendi hitann”, “met hulp van deze die de hitte zond”. Diegene die de hitte zond, kan niemand anders zijn dan Surtr of een ander alomvattend oerwezen. Surtr is een vernietigende en scheppende kracht.
Dit alles maakt van Surtr een complexe personage en zijn strijd tegen Freyr tijdens de Ragnarǫkr is zeker geen toeval. Zijn strijd tegen Freyr kadert in de dualistische strijd analoog aan Baldr – Hǫðr wat we ten gepaste tijde zullen bespreken. Freyr verloor zijn zelf-strijdend zwaard aan Skírnir. Op zijn beurt wordt Freyr door het vlammende zwaard van Surtr gedood.
De vraag blijft open waarom Surtr opzettelijk een grote rol werd toebedeeld in de Gylfaginning. De Vǫluspá kent Surtr enkel in zijn rol van de vernietiger van de wereld. De Skáldskaparmál (9) verwisselt Surtr en Suttungr en brengt zo Surtr in verband met de mythe rond de mede welke we later nog zullen uitdiepen.
[LORENZ:Gylfaginning] 108.
[STRÖM:Loki] 121.
De Taal en de Getallen
Er bestaat een opvallend linguïstisch verband tussen de woorden taal, vertellen en getal wat we niet alleen in het Nederlandse tellen en vertellen maar ook terugvinden in het Duitse werkwoord erzählen en het substantief Zahl. Om te tellen en te vertellen bedient men zich van dezelfde woorden hoewel het eerste woord betrekking heeft op een mathematische en het laatste op puur communicatieve handeling. Heden ten dage doet het ons maar vreemd aan dat de woorden en de klanken een mathematische betekenis zouden hebben. Spreken is tegelijk rekenen – de taal is een uitdrukking van de mathematisch vatbare orde.
Het gr. λόγος betekent zowel de taal als de wiskundige verhouding. Het spreken is wiskundig gegeven en volgt wiskundige wetten. Het ohd. rehhanôn, tellen, rekenen, rekenschap afleggen vinden we naast ohd. rahha, spraak, taal, rekenschap, zaak. Het ndl. taal hangt samen met het mhd. zal, getal, vertelling, taal. Het e. tale, verhaal en het werkwoord to tell hangt samen met ndl. vertellen waarin zich het werkwoord tellen verbergt. Vertellen en tellen drukken de samenhang tussen de taal en de getallen prachtig uit. Het d. Rede, taal, en het gr. λόγος hangt inhoudelijk samen met het lat. ratio, berekening, rekenschap, rede, en vindt zijn weerslag in het got. raþjo, getal, en garaþjan, rekenen. Analoog vinden we naast het gr. λόγος eveneens het werkwoord λογίζεσδαι, rekenen. [1]
Alle letters, alle combinaties van letters, alle woorden en dus de zinnen die met die woorden gemaakt werden hebben een mathematische betekenis. Veel inschriften uit het verleden zijn onderworpen aan deze mathematische wetten zoals we nog in de volgende voorbeelden zullen uitwerken. Vele inschriften bevatten een resem aan punten, sterren of andere zinnebeelden. Deze zinnebeelden hebben zelf een numerieke waarde die er hoofdzakelijk voor zorgen dat de mathematische betekenis van het volledige inschrift de orde uitdrukt. Het optellen van de numerieke waarden van letters heet isopsefie naar het gr. ισοσ, gelijk, en ψῆφος, steentje. In de gematria, gr. ϒεωμετρία, getallenleer, leest men letters als getallen en omgekeerd.[2]
De klanken vormen woorden. Het ned. woord is verwant ohd. wort, on. orð, got. waurd en het lat. verbum < *u̯erdhom. Het is een formatie met -dh- van de stam *u̯er, plechtig zeggen, spreken in die zin dat het gezegde bindend en heilig is zoals in het av. urvāta, bepaling, gebod en oi. vratá- o, bevel, gelofte en het gr. eírō, zeggen, en het inhoudelijk verwante rhḗtōr, redenaar. De wortel *u̯er kan men conceptueel verbinden met binden, vlechten, omheinen en verdiept woord als “het plechtig gesproken woord op de ding-vergadering (binnen een sacrale omheining)”. Het woord is een bepaling, een gebod, opgebouwd uit klanken en onderworpen aan een orde.
Het woord is de ordening zelf. Het woord en de klanken en de ordening van deze liggen aan de basis van de schepping. Het Evangelie van Johannes (1:1) zegt ons “In het begin was het Woord, het Woord was bij God en het Woord was God. Het was in het begin bij God. Alles is erdoor ontstaan en zonder dit is niets ontstaan van wat bestaat. In het Woord was leven en het leven was het licht voor de mensen”. Het Evangelie van Johannis wijst op een zeer sterke gnostische inslagen. De Griekse tekst gebruikt λόγος voor het Woord. Het woord is de orde. In het begin, ἀρχή, was er de orde; niets meer dan de orde en de orde schiep alles. Elk woord bezit een vast gedefinieerde woord-waarde. Woorden zijn getallen. Omgekeerd zijn de getallen woorden.
[1] [KLINGENBERG:Runenschrift] 21, 54.
[2] [KLINGENBERG:Runenschrift] 49-50 / [LEISEGANG:Gnosis] 15. [1] De λόγος is in de mens verbonden met de ziel. Het denkende deel is echter onsterfelijk in tegenstelling tot de λόγος.
Allfǫdr, de alomvattende god
Niet direct weergegeven maar indirect aangeduid in de Noorse mythologie is het concept dat de hele wereld, het ganse universum wordt vastgehouden door één alomvattend wezen. In de christelijke wereld benoemt men deze figuur God. In de Noorse literatuur vinden we talrijke referenties naar de naam Allfǫðr, de Alvader. De hamvraag is enerzijds of de Noorse literatuur en mythologie beïnvloed werd door het christendom. Het christendom nam vrij vroeg bezit van de Germaanse landen en menig vorser neemt aan dat de Edda door het christendom sterk beïnvloed werd. Anderzijds kan men zich terecht de vraag stellen of het concept van een alomvattende god, een leider van het universum, niet reeds bekend was bij de Germanen. Deze vraagstelling duikt in de literatuur bij mijn weten niet op daar de vraag natuurlijk met het huidige bronmateriaal moeilijk te beantwoorden is. Desalniettemin moeten we er ons van bewust zijn dat de Germaanse mythologie en cultuur zeer nauw verwant zijn met de Griekse mythologie. De Germaanse cultuur heeft de Griekse cultuur zeer sterk beïnvloed en tal van concepten in de Griekse laten wortelen.
Philo van Alexandrië werd rond *-20 geboren uit een Grieks-Joods huwelijk en was zeer vertrouwd met de Griekse filosofie. Philo maakte gebruik van allegorie om de Griekse met de joodse filosofie te doen samensmelten. Hij sprak in zijn werken over de figuur Hestos, de stilstaande. Deze persoon staat buiten en boven alle werelden. Hij is de hoogste figuur die niet met het universum meedraait maar boven het universum staat. Deze figuur is als enigste niet in beweging. Kan deze figuur verwant zijn met de Noorse Allfǫðr, de alomvattende vader?
Op een Mappamondo in Camposanto, Pisa, beeldde vermoedelijk de kunstenaar Pietro di Puccio d’Orvietto rond 1350 de ganse wereld uit als een schijf die door een god aan de buitenkant vastgehouden wordt. De aarde ligt in het centrum en draagt de drie werelddelen Europa, Azië en Afrika. In totaal omgeven 21, 3 maal 7, kringen de menselijke wereld. De drie elementen water, lucht en vuur omgeven de aarde. Dan komen de kringen van de planeten in wiens baan de maan en de zon als figuren verschijnen. Dan de hemel met de vaste sterren, een kring met de twaalf tekens van de dierenriem en talrijke sterren. Dan volgt de kristal-hemel, het empyreum, die het aardse hemelrijk van het goddelijke scheidt. Dan volgen negen kringen die de hiërarchie van de engelen representeert. De kunstenaar gaf zijn kunstwerk ook een gedicht mee waarin hij onder andere zegt dat “verhef de ogen voor de eigen wereld, zie hier wet en orde, het Alles samengevoegd in spaken, loof hem die alles samenhoudt” en verder roept hij de lezer op om “door te stijgen naar de engelen, de hoogste zaligheid”. Het is van belang om in te zien dat de daarbuiten staande god de wereld omgeeft als de grote schepper. Hij heeft alles in de hand en laat alles zo functioneren zoals het functioneren moet. Het is de beweging die de scheppende kracht is; alleen dat wat beweegt, kan scheppen en vernielen. De alomvattende god staat daar buiten als een kracht die er altijd is. Hij is echter onbeweeglijk en dus niet geschapen en niet scheppend – daarom werd de wereld ook door de engelen gemaakt en door god overgenomen volgens Irenaeus die Helene, nota bene de maan-godin, de engelen laat scheppen.
Mappamondo in Camposanto, Pisa uit 1350.
Het geloof aan een god die de wereld van buitenaf vasthield was wel bekend in Europa. Hildegard van Bingen leefde tussen 1098 en 1178 en had verscheidene visioenen. Eén ervan werd vastgelegd als miniatuur (See illustration). Bovenaan de afbeelding staat God. Zijn zoon staat vlak onder hem en bestaat uit vlammen en vuur die de menselijke wereld omgeven. Te midden van deze wereld staat de mens die alle invloeden van bovenaf moet ondergaan. De vurige buitenrand bestaat uit een dikkere, lichtere vuur-kring en een half zo dikke donkere kring. De mens is onderhevig aan de vier winden en het vuur die als lijnen het beeld doorkruisen en een geometrische figuur vormen. In het beeld werden de twaalf antieke windrichtingen aangebracht. Het oosten staat boven, het westen onder, noorden rechts en zuiden links. De oostenwind blaast uit de mond van een luipaard, de westenwind uit een wolfskop, de zuidenwind uit een leeuwenkop en de noordenwind uit een berenkop. De nevenwinden blazen in het oosten door twee hertenkoppen, in het westen uit twee kreeften en het noorden en zuiden door een lam en slang.
Miniatuur van een visioen van Hildegard van Bingen uit de zogenoemde Lucca-Codex van de “Liber divinorum operum” uit 1220.
Misschien komen we nu een stap dichter bij Gylfaginning (5) die ons vertelt dat Ýmir ontstond “með krapti þess er til sendi hitann”, “met hulp van deze die de hitte zond”. Is diegene die de hitte zond niet Surtr maar de alomvattende god of zijn vurige zoon zelf? De reus Ýmir, uit wiens lichaam de wereld ontstond, ontstaat door de rijp maar is een levenloos wezen zolang Surtr of de vurige kracht hem het leven niet schenkt. De overlevering in de Gylfaginning maakt Surtr tot het absolute primordiale wezen. Nu stelt zich natuurlijk de vraag of Surtr zelf tot de reuzen behoord aangezien alle reuzen van Ýmir afstammen. Wellicht kan men stellen dat beide oer-wezens als reuzen werden beschouwd.
Sæmundr 